De Eerste Wereldoorlog: escaperoute Turken

De aanslag op aartshertog Frans Ferdinand zou tenslotte leiden tot de Eerste Wereldoorlog.

In dit artikel zal ik ingaan op wat er zoal gebeurde na die aanslag en hoe de Ottomaanse Turken zich opstelden.

(voor ons is deze oorlog dus van belang vanwege 1915, het oorlogsjaar waarin zich een Armeense genocide zou hebben afgespeeld)

Alles aan de aanslag wees op betrokkenheid van Servië. Een oorlog was dan onvermijdelijk. Oostenrijk-Hongarije wilde daarom dit tot op de bodem onderzocht hebben. Het moest wel oppassen vanwege Rusland. Die zag zich als beschermer van Slavische volkeren zoals de Serviërs. Een oorlog met Servië zou leiden tot oorlog met Rusland. Oostenrijk-Hongarije wilde zich daarom indekken.

Spotprent uit 1914. Oostenrijk-Hongarije die Servië dreigt, Rusland (de beer) loerend in de schaduw.

Dat deed ze door zich van Duitse steun te verzekeren. Duitsland, een opkomende grootmacht, garandeerde op 5 juli 1914 Oostenrijk-Hongarije dat het op ze kon rekenen. Ook als er met Rusland een oorlog zou woeden.

Oostenrijk-Hongarije voerde erna de druk op Servië op. Maar op 21 juli 1914 werd die door Rusland gewaarschuwd om Servië met rust te laten. Rusland negerend stelde Oostenrijk-Hongarije op 23 juli Servië een ultimatum, het beruchte Juli-ultimatum*.

* Oostenrijk-Hongarije had de Servische terroristen gearresteerd en verhoord. Daarmee kon ze de gang van zaken in de aanloop naar de moordaanslag op de aartshertog reconstrueren.
Zoals dat Servië omvangrijke steun had verleend aan de terroristen. Niet alleen bleken de wapens afkomstig van het wapendepot van het Servische leger, de daders bleken ook getraind te zijn door Servische overheidsdienaren.
Oostenrijk-Hongarije eiste daarom bijvoorbeeld de ontmanteling van de terreurbeweging achter de aanslag en vervolging van de officials die ze steunden.
Geïnteresseerden kunnen hier dat ultimatum op nalezen: 'The Austro-Hungarian Ultimatum to Serbia (English translation)'

De meeste eisen wilde Servië wel inwilligen, maar ze stonden bijvoorbeeld niet toe dat Oostenrijk-Hongaarse officials zich mochten mengen in een Servisch onderzoek. Dat zag Servië namelijk als aantasting van hun soevereiniteit. Omdat ze zich van Russische steun verzekerd wist, was hun antwoord afwijzend.

Daarop verklaarde Oostenrijk-Hongarije op 28 juli 1914, precies 100 jaar geleden dus, Servië de oorlog. Vanaf dat moment kwam alles in een stroomversnelling terecht. Ene na ander Europees land verklaarde de ander de oorlog*.

* Zie bijlage 'Europees kruitvat ontploft'.

Wat dit allemaal betekende voor het Ottomaanse Rijk was duidelijk: diens vijanden werden afgeleid.

De Europese mogendheden, met uitzondering van Duitsland, waren decennialang in de weer geweest om Ottomaanse gebieden in te nemen en nu stonden ze elkaar de schedels in te slaan. Nu ze met elkaar in de clinch lagen, bood dit voor de Turken een ontsnappingsweg.

De Turken hadden achterover leunend kunnen toekijken hoe de Europese mogendheden elkaar bevochten. Maar het stond vast dat als de Entente* de oorlog zou winnen, ze hun begerige ogen weer op het Ottomaanse Rijk zouden richten.

* Bondgenootschap tussen Groot-Brittannië, Frankrijk en Rusland (afkorting van Triple Entente)

Voor de uitbraak van de oorlog liepen ze al met plannen rond om het Ottomaanse Rijk te ontmantelen. (zie ook ‘Blauwdruk voor Sèvres’)

Vernietiging van de Turken was dus aanstaande. Meedoen aan de zijde van Duitsland kon mogelijk dat lot afwenden. De Turken hadden niks te verliezen. Ze namen de gok en kozen de kant van Duitsland. (hun gok had bijna goed uitgepakt, zie 'Verraders verraden')

Ook de Ottomaanse Armenen kozen een zijde. Niet die van hun eigen land, maar diens oorlogsvijanden. 

Lees ook: 'Het Ottomaanse Rijk in oorlog (5 november 1914)'